بسم الله الرحمن الرحیم
« یَا أَیُّهَا النَّاسُ کُلُواْ مِمَّا فِی الأَرْضِ حَلاَلاً طَیِّباً وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ» (آیه ۱۶۸ سوره بقره)
ای مردم از آنچه خدا در روی زمین از حلال ها و پاکیزه ها آفریده، بخورید و از گام ها (آثار و نشانه ها)ی شیطان پیروی نکنید.
ذبح شرعی و اثرات مفید غذای پاک
مقدمه :
امروزه گوشت به عنوان یکی از مهمترین تامین کننده های پروتئین در رژیم روزانه انسان مطرح است. اگر بخواهیم که این ماده غذایی به صورت بهداشتی و حلال تهیه شود می بایست شرایط خاصی در کشتارگاهها اعمال شود که درآن همواره ناظر بهداشتی و شرعی حضور گسترده ای داشته باشند. ناظر بهداشتی باید در تمام مراحل کشتار نظارت مستمر و کافی داشته باشد تا گوشت از هر نوع آلودگی در امان باشد و متعاقبا این گوشت را باید تحت شرایط بهداشتی استاندارد حمل و توزیع نمود تا ضامن سلامت مردم باشد. از طرف دیگر حضورمستمر ناظران شرعی ، با افزایش کنترل بر ذبح اسلامی علاوه بر حفظ سلامت روانی و معنوی جامعه اسلامی موجب افزایش تندرستی ونشاط در جامعه اسلامی می شود.
پس با رعایت مسائل بهداشتی در کنار رعایت الگوی ذبح شرعی می توان به گوشت سالم و پاک و حلال دست یافت.
غذای حلال و حرام :
قرآن کریم از طرفی انسان را به خوردن غذاهای پاک و مفید توصیه می کند واز طرف دیگر او را نسبت به مصرف غذاهای مضر باز می دارد، و این دو دستور، هم سلامتی و بهداشت جسم انسان را تامین میکند، وهم باعث آرامش روانی و بهداشت اجتماعی انسانها ،ا با قید حلال بودن می شود .(۴)
«یا ایها الذین ءامنوا کلوا من طیبات ما رزقناکم …. ای کسانیکه ایمان آوردهاید! از نعمتهای پاکیزهای که به شما روزی دادهایم بخورید…بقره/۱۷۲» ،
«و کلوا مما رزقکم الله حلالا طیباً ….و از نعمتهای حلال و پاکیزهای که خداوند به شما روزی دادهاست، بخورید.مائده/۸۸ »
از طرف دیگر اسلام غذاهای پلید و خبیث را حرام کردهاست.
«…و یحرم علیهم الخبائث…ناپاکیها را بر شما حرام میکند… اعراف /۱۵۷» ،
خبائث به چیزهایی گفته میشود که پلید است، یعنی امور پست و فاسد و متعفن که تنفر آمیزند و طبع انسان آنها را نمیپسندد و از نظر پزشکی نیز برای سلامت انسان مضر است.و این در مورد ممنوعیت خوردن گوشت مردار و خون وگوشت خوک نمود پیدا می کند:
«انما حرم علیکم المیته و الدم و لحم الخنزیر…. خداوند، گوشت)مردار، خون، گوشت خوک و … را بر شما حرام کردهاست ….بقره/۱۷۳» (۴)
معروف است که خوک مظهر شیطان است و حتی بیشترخود اروپائی ها – که مرید حیوان مزبورند- به این موضوع معتقدند وحتی این مطلب در قصه های مذهبیمسیحیان آمده که در آنجا هر وقت بخواهند به شیطان جسمیت دهند آن را به صورت خوک درمی آورند.(۳) همچنین خوک حیوانی است که هرگونه موادآلوده ای مثل فضولات خودش را می خورد که در این شرایط گوشت آن نیز می تواند حاوی انگلهای بسیار خطرناکی برای مصرف کننده باشد.
عوارض استفاده از اجزای حرام حیوان حلال گوشت:
حرام بودن این اعضا در دین مبین اسلام ، بی حکمت نیست. مثلا مصرف اعضای جنسی و غدد جنسی و غیر جنسی توسط هیچ مقام علمی تایید نشده است . غده هیپوفیز به طور مستقیم و یا به شکل فیدبک و تنظیمی منشا تولید بسیاری از هورمونهای جنسی می باشد که به دنبال مصرف این غده ، پروتئینهای حیاتی موجود در مغز انسان ، به عنوان رسپتورهای استروئیدی عمل نموده و واکنش متقابلی از خود بروز می دهد. لذا مصرف اندام ها و غدد جنسی نر و ماده در دامهای حلال گوشت توسط انسان می تواند منشا آشفتگی های متعددی در بدن گردد. مصرف غدد جنسی ماده که مولد هورمون استروژن می باشند سبب بر هم خوردن سیستم هورمونی و افزایش عوارض ناشی از آن من جمله سرطان رحم و سینه می گردد.مصرف غدد جنسی نر نیز سبب پرمویی ، سرطان پروستات ، اختلالات متابولیک ، افزایش فشارخون ، مشکلات گوارشی و ده ها عارضه دیگرمی شود.(۱) ثابت شده است که مصرف طحال و غدد لنفاوی نیز به علت وجود مواد سمی و مضر سبب ایجاد اختلالات سیستم ایمنی و دیگر ناهنجاریها می شود.
شرایط صحیح و شرعی ذبح در اسلام :
۱- کسیکه سرحیوان را می برد (چه مرد چه زن) باید مسلمان باشد و اظهاردشمنی با اهل بیت پیامبر (ص) نکند .
۲- سر حیوان را با چیزی ببردکه از آهن باشد.
۳- در موقع سر بریدن ، جلو بدن حیوان رو به قبله باشد.
۴- به قصد سر بریدن بسم الله بگوید.
۵- حیوان بعد از سر بریدن حرکتی کند که معلوم شود زنده بوده.(۲)
۶- باید بریدن همه رگهای چهارگانه قبل از خروج روح واقع شود. (۲۸/۷/۷۶)(مقام معظم رهبری)(۷)
اثرات پزشکی رعایت ذبح اسلامی :
۱- با رعایت روشهای ذبح اسلامی ، باعث می شود که حیوان صدمه چندانی نخورد.(۱)
۲- در ذبح شرعی اعصاب پاراسمپاتیک که وظیفه کاهش ضربان قلب را دارند و از بالای محل ذبح منشعب می شوند با بریده شدن گردن ، بریده می شوند برعکس آن ، اعصاب سمپاتیک که وظیفه افزایش ضربان قلب را به عهده دارند ، از نخاع منشعب می شوند از لحاظ پزشکی تا خروج کامل خون واز لحاظ شرعی تا خروج کامل روح از بدن دام بریده نمی شوند. (۸)پس در روش ذبح اسلامی حداکثر خون از بدن خارج می شود.(۱)
در صورت عدم رعایت مسئله فوق و قطع اعصاب سمپاتیک در ابتدای ذبح ، خونگیری ناقص و گوشت سریعتر فاسد می شود.
۳- باقیماندن خون در بدن دام مانع از انجام گلیکولیز در بافت عضلانی شده و از افت PH جلوگیری می کند. بدین ترتیب گوشت دامی که خونگیری آن به نحو احسن انجام نشده زودتر فاسد می شود .
PHگوشت ، بلافاصله قبل از کشتار در شرایط طبیعی ۷ می باشد . حدود ۱۵ دقیقه پس از کشتار با شروع پدیده گلیکولیز بی هوازی ، گلیکوژن موجود در عضلات شروع به تجزیه شده و تبدیل به اسید لاکتیک می گردد.
۴- رعایت دقیق مسایل ذبح شرعی محل برش از مسدود شدن مدخل نای توسط اپیگلوت با رفلکسهای عضلانی ایجاد شده ، جلوگیری و کمک به خونگیری کامل می کند. .(۸)
۵- باقیماندن حنجره بر روی نای موجب ایجاد صدای نعره به هنگام ذبح می شود که در نهایت موجب بروز استرس در ذابح و سایر دامهای موجود در کشتارگاه می شود.وجود استرس و تحریکات عصبی در دامها ، باعث گلیکولیز قبل از مرگ و ورود اسیدلاکتیک و انیدریدکربنیک از عضلات به خون شده که در نهایت تجمع اسید لاکتیک در عضله کاهش و بالا بودن PH چنین گوشتهایی بعد از کشتار می شود.بالا بودن PHگوشت هم باعث سفتی ، تیرگی ، خشکی و فساد سریع میکروبی گوشت شده و هم موجب بد منظره شدن گوشت[۱] می گردد. (۶)
اثرات معنوی رعایت ذبح اسلامی :
به طور کلی رعایت مسائل شرعی در ذبح اسلامی سبب بهداشت باطن و نفس می گردد. شاید بتوان گفت که بهداشت باطنی چیزی غیر از پاکی دل نباشد. مراقبت ازآلودگیهای دل و صفا دادن به آن همان طهارت جان و روح آدمی است.
پیامبر اعظم(صمیفرماید: «خداوند تبارک و تعالی به چهرهها و داراییهای شما نمینگرد بلکه بهدلها و کردههای شما مینگرد»
همچنین امام باقر(ع) فرمودهاست: «هیچ دانشی چون سلامت جویی نیست و هیچ سلامتی چون سلامت دل نیست»
اصولاً گناه سبب پریشانی دلها میشود و آرامش دلها وآسایش آنها را از هم میپاشد و بدین خاطر است که علی(ع) میفرماید: «هیچ دردی برایدلها، دردناک تر از گناهان نیست»و در بیان دیگر بهداشت باطن و پرهیز از دردهایروحی را حتی مقدمه بهداشت جسم شمرده است، و بالأخره در بیان دیگر، گناهان را اساس ویرانی دلها شمرده است. زیرا که فرموده است: «هیچ دردی برای دلها دردناکتر از گناهان نیست».از برخی روایات چنین استفاده میشود که مراعات کردن اصول بهداشتی شرع ، علاوه بر اثراتی مانند : طولانی شدند عمر، بالا رفتن سطح سلامت وتوانائی بشرو تأمین رفاه جسمی و روانی ؛ موجب جلب رضایت و محبوبیت خداوند ، تکمیل شدن ایمان، نجات از اضطراب و پریشانی،و مصونیت از وسواس شیطان می شود.(۵)
چکیده : امروزه گوشت به عنوان یکی از مهمترین تامین کننده های پروتئین در رژیم روزانه انسان مطرح است که می توان رعایت مسائل بهداشتی در کنار رعایت الگوی ذبح شرعی می توان به گوشت سالم و پاک و حلال دست یافت. قرآن کریم نیز از طرفی انسان را به خوردن غذاهای پاک و مفید توصیه می کند واز طرف دیگر او را نسبت به مصرف غذاهای مضر باز می دارد، و این دو دستور، هم سلامتی و بهداشت جسم انسان را تامین میکند، وهم باعث آرامش روانی و بهداشت اجتماعی انسانها می شود. رعایت مسایل شرعی در ذبح دام آثار فراوانی من جمله خونگیری کامل ، عدم رساندن صدمه شدید به دام ،کاهش ایجاد استرس سایر دامها و … می شود.
تالیف :
دکتر فـــرشــــاد نـــاجـــی – کارشناس شبکه دامپزشکی شهرستان رشت
رشت – خیابان نامجو – اداره کل دامپزشکی استان گیلان – دکتر فرشاد ناجی
[email protected] E-Mail:
تلفن:۰۹۱۱۲۴۱۳۱۸۴
مهندس نفیسه علی پور – کارشناس علوم و صنایع غذایی
منابع :
۱- ابراهیمی صدر ناصر ،(۱۳۸۶) بررسی آثار بهداشتی ذبح شرعی ، کتاب مجموعه مقالات ارائه شده در همایش « گوشت حلال – زندگی پاک » اداره کل دامپزشکی آذربایجان شرقی
۲- توضیح المسائل و استفتائات حضرت امام خمینی (ره) – مسئله ۲۶۰۰
۳- حسین نژادمحمد آبادی حمید ، (۱۳۸۶) فلسفه احکام در آموزه های امام رضا(ع)، همایش علمی دانشجویی امام رضا(ع) درمشهد
۴- . رضایی اصفهانی، (۱۳۸۱)محمد علی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن،جلد دوم، نشر کتاب مبین، چاپ دوم ، ص۳۰۴-۳۱۵ .
۵- رضوانی پور محمد رضا ، (۱۳۸۶) بهداشت جسم و جان در نگاه پیامبراعظم(ص) ، مجله پاسدار اسلام ، خرداد ۱۳۸۶، شماره ۳۰۶
http://www.hawzah.net/hawzah/Magazines/MagArt.aspx?id=42974
۶- رکنی نوردهر، (۱۳۷۷) علوم و صنایع گوشت ، چاپ دهم ، صفحه ۴۹
۷- سایت سازمان دامپزشکی کشور ، استفتائات مراجع عظام تقلید درباره صید و ذبح در دام ، طیور و آبزیان http://www.iro.org.ir/portal/old/v/es.pdf
۸- سلیمی د. ، (۱۳۸۶) شرایط ذبح از دیدگاه برخی ادیان و ارجهیت ذبح اسلامی و رعایت دقیق محل ذبح از نظر بهداشتی ، کتاب مجموعه مقالات ارائه شده در همایش « گوشت حلال – زندگی پاک » اداره کل دامپزشکی آذربایجان شرقی
[۱]Dark cutting beef
