ضرورت توجه به مسائل بهداشتی و ذبح شرعی شتر مرغ در کشتارگاههای کشور

کشور ایران طی دهه گذشته به یکی از کشورهای عمده پرورش شتر مرغ تبدیل شده است و به مرور گوشت آن وارد بازار مصرف شده و خواهد شد. با توجه به اینکه کشتارگاههای صنعتی کشور جهت ذبح گوسفند ، گاو ( دام سنگین و سبک) و طیور تجهیز شده است ، ذبح شرعی و کشتار بهداشتی شتر مرغ یکی از مسایل قابل بررسی در صنعت دامپروری کشورمی باشد . با توجه به اینکه ساخت و تجهیز کشتارگاه اختصاصی جهت ذبح شتر مرغ گران و از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نمی باشد، راهکار قابل بررسی استفاده بهینه از کشتار گاههای صنعتی دام موجود با رعایت اصول و موازین شرعی و بهداشتی در کشور می باشد.

امیر حسن عتیقه چیان[۱] ، محمد رضا حیدری [۲] ، محسن راستی [۳]

چکیده:

متاسفانه در حال حاضر بخش عمده کشتار شتر مرغ به شکل غیر رسمی و بصورت سنتی انجام می گیرد و با توجه به آمار بالای پرورش شتر مرغ در کشور برنامه ریزی جهت کشتار و فراوری محصولات تولیدی به روش کاملا بهداشتی و تحت نظارت مسئولین ذی صلاح ( مسئولین بهداشتی دامپزشکی و ناظرین شرعی مستقر در کشتارگاهها) امری بدیهی و اجتناب ناپذیر می باشد.

در این مقاله در ابتدا به بررسی خصوصیات گوشت شتر مرغ و دلایل افزایش تدریجی سهم گوشت شتر مرغ در سبد خانوارهای ایرانی پرداخته شده است. در ادامه با توجه به عدم صرفه اقتصادی ساخت کشتار گاههای اختصاصی شتر مرغ ، به ضرورت تجهیز کشتار گاههای صنعتی دام موجود در کشور برای کشتار شتر مرغ مطالبی ارائه شده است .

در ادامه ضمن بررسی انواع روشهای بیهوش کردن حیوان قبل از کشتار (شامل روشهای شوک الکتریکی ، روش مکانیکی و روش پنوماتیکی ) روشهای ذبح شرعی و کشتار دامهای سبک و سنگین با شتر مرغ نیز مقایسه شده است و به اختصار در خصوص اهمیت نشان حلال در محصولات دامی و غذای حلال (غذای حلال به معنای غذائی است که تولید آن طبق قانون و شریعت اسلام باشد، غذا و فراورده های غذائی نباید از حیواناتی که حلال گوشت نیستند یا ذبح شرعی نشده اند و یا تلف شده اند تولید شده باشد و … ) و صادرات آنها به کشور های مسلمان بحث شده و نهایتا پیشنهادات لازم برای تکمیل و تجهیز کشتارگاههای دام موجود در خصوص اعتلای شرایط بهداشتی و رعایت اصول HACCP ارائه گردیده است. همچنین با توجه به تقاضای بازار جهانی برای مصرف فراورد های گوشتی حلال به جایگاه ایران بعنوان یک کشور مسلمان برای تولید محصولات حلال اشاره گردیده است

تاریخچه پرورش شتر مرغ در کشور

این حیوان قدمت ۲۰ میلیون ساله دارد و به شکل وحشی در بسیاری از نقاط دنیا می زیسته است. پرورش آن از قرن ۱۹ میلادی در مارسی فرانسه شروع شد .

برای اولین بار در سال ۱۸۷۵ میلادی جوجه کشی آن در الجزایر انجام شد و در حال حاضر عمده تولید کننده شتر مرغ در دنیا کشور افریقای جنوبی است. از سال ۱۳۷۷ پروررش شتر مرغ در کشور بطور رسمی آغاز گردید. کشور ایران به واسطه شرایط آب و هوائی دارای پتانسیل بالائی برای پرورش شتر مرغ می باشد .

در حال حاضر با حدود ۴۵۰ واحد فعال پرورشی و بیش از ۲۸۰۰۰ قطعه یکی از کشور های مطرح این صنعت در دنیا می باشد و استانهای تهران ، مرکزی ، اصفهان و فارس و خراسان رضوی ، همدان و سمنان بیشترین جمعیت پرورشی را دارا هستند.

مشخصات شتر مرغ

شتر مرغ با نام علمی Struthio camelus ، و طول عمر ۴۰ تا ۵۰ سال ، بطور متوسط سالانه ۵۰ تا ۷۰ عدد تخم می گذارد و متوسط تولید جوجه بین ۱۵ تا ۳۰ قطعه می باشد.انواع بیماریهای انگلی ، قارچی و ویروسی و باکتریائی در این حیوان در سراسر دنیا گزارش شده است.

۱– کارشناس ارشد کنترل کیفی شرکت پشتیبانی امور دام و عضو هیات مدیره انجمن مسئولین و بازرسین دامپزشکی استان اصفهان.

۲- بخش تحقیقات دامپزشکی مرکز تحقیات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان و نظام دامپزشکی استان

۳- عضو هئیت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان

مشخصات شتر مرغ

۱) یکی از مزارع پرورش شتر مرغ در اطراف اصفهان

فراورده های کشتارگاهی شتر مرغ:

گوشت ، پوست ، چرم ، پر ، تخم ، چربی و اندرونه های خوراکی ( آلایش ) و استخوان از مهمترین فراورده ای کشتارگاهی شتر مرغ است.گوشت یکی از مهمترین فراورده های خوراکی این پرنده بوده که یکی از کم چربی ترین و سالم ترین نمونه های گوشت قرمز در دسترس می باشد. بطور قابل ملاحظه ای ترد بوده و مزه آن شبیه گوشت گوساله و کلسترول آن پائین تر از گوشت مرغ می باشد.معمولا شتر مرغ پرواری در سن یک سالگی تا ۱۴ ماهگی کشتار شده که در این سن وزنی حدود ۹۰ تا ۱۳۰ کیلوگرم دارد.گوشت خالص بدون استخوان این پرنده در حدود ۳۰ تا ۴۰ کیلوگرم می باشد.

شترمرغ جزء پرندگان است، اما پرواز نمی کند. پرورش این پرنده صنعت جدیدی است که در سالهای اخیر درجهان رو به توسعه می باشد.شتر مرغ بومی افریقا می باشد ، لذا آب و هوای گرم و خشک را به خوبی تحمل می کند ولی در سایر اقلیم ها از سرد تاگرم نیز می تواند زندگی کند.پرورش شترمرغدر ایران نیز در سالهای اخیر گسترش یافته است و تیپهای گردنسیاه و گردن آبی وارد ایران شده است. فرآورده های شترمرغ دارای ارزش اقتصادی بالائیمی باشد.

گوشت شترمرغ یکی از فرآورده های شترمرغ می باشد که دارای مزیتهایبسیاری نسبت به گوشت دامهای دیگر می باشد و از آنجا که اکثر مردم در رژیم غذائی خودبه دنبال جایگزین غذائی سالمتر هستند، این گوشت در آینده می تواند جایگزین مناسبیبرای این منظور باشد، به طوری که گوشت شترمرغ به عنوان گوشت قرمز برتر و گوشت قرنبیست و یکم معرفی شده است.
میزان چربی گوشت شترمرغ ۲ – ۱ درصد می باشد در عین حال که میزان کلسترول گوشت شترمرغ نسبت به گوشتدامهای دیگر پائین می باشد مقدارآهن آن ۷/۳ میلیگرم در هر ۱۰۰ گرم است که در میان گوشت سایر دامها بالاترین مقداراست. بعلاوه گوشت شترمرغ میزان بالائی از عناصر کم نیاز مانند روی و منیزیم رادارد. این گوشت بهترین و مؤثرترین مراقبت در برابرکلسترول بدن بوده و نیز برای افراد مبتلا به فشار خون بالا به دلیل میزان بسیار کمسدیم ایده آل است.

اخیرا با توجه به آکاهی بیشتر مصرف کنندگان نسبت به خطرات بالای کلسترول در خون و ارتباط آن با حملات قلبی – عروقی تقاضا برای گوشت شتر مرغ افزایش یافته است.

۲)مقایسه ارزش غذائی گوشت شتر مرغ با سایر دامها (در هر ۱۰۰ گرم)

گونه حیوانی	پروتئین%	چربی (gr)	کالری ( Kcal)	آهن (mg)	کلسترول(mg )
شتر مرغ	۲۹.۶	۳	۱۴۲	۳.۲	۸۱
گاو	۲۸.۱	۱۰.۵	۲۰۹	۳	۸۳
گوساله	۳۳.۹	۹.۴	۲۲۵	۱.۲	۱۲۴
خوک	۲۹.۳	۱۵.۲	۲۵۶	۱.۱	۹۱
مرغ	۲۸.۹	۷.۴	۱۹۰	۱.۲	۸۹
بوقلمون	۲۹.۳۶	۵	۱۷۰	۱.۸	۷۶
بره	۳۰.۴	۹.۴	۲۱۵	۱.۲	۹۵

وضعیت کشتارگاههای صنعتی کشور و استان اصفهان

در ایران در حال حاظر۲۳۷ کشتارگاه صنعتی و ۶۵۰کشتارگاه سنتی دام وطیور وجود دارد که بیش از ۶۰ کشتارگاه صنعتی طیور در حال ساخت میباشند. در حال حاضر استان اصفهان دارای ۳۷ باب کشتارگاه دام سبک و سنگین می باشد که یک باب از این تعداد صنعتی (فساران) و سه باب نیمه صنعتی ( نیمه صنعتی مبارکه، کاشان، شهرضا) و مابقی بصورت سنتی می باشد. همچنین تمام کشتارگاههای استان از خدمات بازرسی گوشت توسط پرسنل مورد تائید سازمان دامپزشکی کشور بهره مند می باشند. از کشتارگاههای دام موجود در استان کشتارگاه صنعتی دام فساران اصفهان موفق به اخذ نشان و کد حلال شده است

لازم بذکر است به منظور ارتقاء سطح بهداشتی جامعه با پیگیریهای سازمان دامپزشکی کشور و اداره کل دامپزشکی استان اصفهان کلیه کشتارگاههای سنتی استان در حال بهبود و تغییر وضعیت می باشند.

نشان حلال:

نشان حلال کشور مالزی نشان حلال کشور استرالیا اتحادیه حلال انگلستان

نشان حلال نشان اطمینان بر کالایی است که مسلمانان برمیگزینندتا توان وامکان تلاش در راه خلق خداوعبادت الهی را فراهم کند.نشان حلال نشانه اطمینان ومرغوبیتی است که با نظارت بهداشتی و استاندار اعطا می شود و نه تنها بعد حلال بودن ان بلکه مرغوبیت و کیفیت ان نیز مورد تصدیق قرار گرفته است.علاوه بر مالزی، اندونزی وسنگاپور نیز دربازار صنایع حلال به موفقیت چشمگیری رسیده اند.محصولات غذایی حلال در کشورهای غیر مسلمان هم تولید میگردد.(شکل پیوست) .نشان حلال گواهی کیفیت بین المللی برای غذاهای حلال می باشدکه میتواند مشکل صادرات کشورهای عضو کنفرانس اسلامی را حل نماید.نشان حلال از بهمن ماه۸۶ بر روی محصولات غذایی داخلی نقش بسته و به تدریج برای محصولات غذایی صادراتی ایرانی هم استفاده شده است.

اهمیت اقتصادی تولید محصولات دامی با نشان حلال

فقط در کشور انگلستان ۲ میلیون مسلمان زندگی می کنند که غذاهای با نشان حلال مصرف می نمایند.اسلام مذهب در حال رشدی می باشد و جمعیت مسلمانان دنیا حدود ۱.۳ بیلیون نفر است که حدود ۲۰% از جمعیت دنیا را بخود اختصاص داده است. در کشور کانادا هرخانوار مسلمان کانادائی سالانه حدود ۱۶۲۳ دلار برای خرید گوشت حلال هزینه می نماید و بازار مصرف گوشت حلال در کانادا حدود ۲۱۴ میلیون دلار برآورد شده است. در انگلستان ، آمریکا ، اروپا ، آسیا و سایر نقاط دنیا بسیاری از مسلمانان از کارخانجات و شرکتهای تولید کننده مواد غذائی درخواست تولید غذاهای با نشان حلال نموده اند و نظر به مصرف بالای محصولات حلال بسیاری از کشور های غربی محصولات با نشان و مشخصات حلال تولید می نمایند.

نظر به توانائی های کشور در جهت تولید انواع محصولات دامی با نشان حلال و بازار پر رونق محصولات حلال در دنیا افزایش فعالیت در این زمینه ضروری است.

ضوابط کشتار در زمینه تولید گوشت حلال و بهداشتی:

قران مشخصا توصیه به خوردن مواد غذائی پاک میکند.چیزهای حلال وحرام در آیات مختلف قران شرح داده شده اند. مثلا در سوره ۱۶آیه۱۱۴ آمده است که “پس از آنچه خدا شما را روزی کرده است حلال و پاکیزه بخورید و نعمت خدا را اگر تنها او را می پرستید شکر گزارید”. و یا در سوره۶ آیه ۱۱۸ آمده است ” پس اگر به آیات او ایمان دارید از آنچه نام خدا به هنگام ذبح برآن برده شده است بخورید”.

غذای حلال به معنای غذایی است که تولید آن وابسته به قانون وشریعت اسلام باشد.قانونی که به قران واحادیث واجماع وابسته باشد.غذا وفراورده های غذایی نبایستی از حیواناتی که برای مسلمانان حلال نمیباشندو مورد تائید قانون وشریعت اسلام نمیباشند یا حیواناتی که ذبح شرع ندارند یا تلف شده هستند تهیه شده باشند.در مراحل آماده سازی وعمل آوری-بسته بندی ونگهداری وحمل ونقل نباید از لوازم نجس از لحاظ شریعت اسلام تهیه شده باشد. از جمله حیواناتی که از لحاظ دین اسلام حلال گوشت نمیباشند می توان خوک وسگ یا حیواناتی که واجد دندان نوک تیز بلند هستند از قبیل گوشتخوران ویا حیواناتی مثل فیل ، ببر، میمون، گربه سانان یا پرندگان گوشتخوار نام برد.همچنین ترکیبات الکل و مست کننده حلال نمیباشند.

فوایدوآثار رعایت موازین شرعی ذبح و کشتار در بهداشت گوشت:

برخی از احکام دینی ذکرشده درقرآن دارای فواید پزشکی وبهداشتی نیز میباشند به گونه ای که رعایت آنها باعث جلوگیری از بیماریها میشود.بعنوان مثال میتوان دعوت به خوردن غذاهای پاک و پرهیز از غذای مضر را اشاره کرد که این دو دستور سلامت و بهداشت جسم انسان را تامین مینماید همانگونه که آرامش روانی و بهداشت اجتماعی انسانها را با قید حلال بودن تامین میکند” یا ایها الذین ءامنوا کلوا من طیبات ما رزقناکم…. ” ای کسانیکه ایمان آورده اید از نعمتهای پاکیزه ای که به شما روزی داده ایم بخورید۰″بقره آیه۰۱۷۲″ وکلواممارزقکم الله حلالا طیبا..”.و ا زنعمتهای حلال وپاکیزهای که خداوند به شما روزی داده است بخورید ۰مائده۰۸۸۰ یاممنوعیت خوردن گوشت مردار۰خون وخوک” انما حرم علیکم المیته والدم ولحم الخنزیر.”..خداوند تنها گوشت مردارو خون وگوشت خوک و… را به شما حرام کرده است.” بقره۰۱۷۳ در زمان ذبح با قطع جریان خون تغییرات پس از کشتار[۱] صورت می گیرد،که در این مرحله در شرایط بیهوازی گلیکوژن موجود در عضلات تجزیه شده ودر نهایت به اسید پیرویک وسپس به اسید لاکتیک تبدیل شده وPH گوشت در فاصله ۲۴ساعت پس از کشتار بهPH نهایی رسیده ( ۵.۸ تا ۶) که باعث جمود نعشی[۲] می گردد.

در D.F.D[۳] به علت استرس قبل از کشتارگلیکولیز ایجاد شده وبه دلیل کمبود ذخایر گلیکوژن PH این گوشتها بالا مانده وتجمع اسید لاکتیک خیلی کم بوده ، سریعا فساد پذیرندو ظرفیت نگهداری آب آنها بالا بوده و به دلیل خونگیری ناقص و PHبالاسفت وتیره رنگند.در گوشتهای P.S.E[۴] گلیکولیز قبل وبعد ازکشتار انجام شده و یکساعت پس از کشتار به PHنهایی رسیده که در نتیجه ظرفیت نگهداری آب آنها پایین ورنگ پریده وفسادپذیرند. گوشت حاصله از کشتار دام خسته، بعلت ذخایر گلیکوژنی کم،PH آن بالابوده ، ظرفیت نگهداری آب آن بالا ولی رنگ طبیعی دارد. در خونگیری ناقص،گوشت واجد PH بالا، رنگ قرمز تیره و رطوبت آن معمولی است.گوشتهای حاصله از کشتار دام تب دار واجد PHبالا، رنگ آنها کمی تیره ، رطوبت بالا و ظرفیت نگهداری آب آنها پایین است.لازم بذکر است. در اسلام ذبح حیوان خسته و وحشت زده و بیمار نهی شده است.

نحوه ذبح گوسفند: .[۵]

در کشتارگاههای صنعتی ، گوسفند پس از ورود به سالن کشتار وارد دستگاه تله گوسفندی شده ، و توسط دستگاه کانوایر که بصورت یک مجموعه ۷ شکل است ، بدن گوسفند بین دو سطح نقاله دستگاه درگیر شده و پاهای آن آویزان می گردد و با به حرکت درآوردن دستگاه توسط اپراتور از طریق کلید الکتریکی دام به جلو رانده شده و پس از رسیدن به انتهای تله بر روی میز ذبح می افتد. یک نفر قصاب مورد تائید مراجع ذیصلاح و آموزش دیده به همراه فرد دیگری ، دام رادر جهت قبله نگه داشته و ذبح با رعایت مقررات شرعی تحت نظارت ناظر شرعی و مسئولین بهداشتی مرتبط انجام می گیرد. پس از آویزان نمودن دام به قلاب ( از پا) خونگیری تکمیل می گردد.

نحوه ذبح گاو:

پس از ورود گاو به تله و شوک زنی الکتریکی حیوان در حالت اغماء فرو رفته و توسط اپراتور، دام از پا آویزان می گردد و سپس آنرا به سمت قبله چرخانده و مطابق احکام شرعی تحت نظارت ناظرین بهداشتی و شرعی ذبح انجام می گردد. برای خونگیری لازم است بلافاصله پس از شوک زنی عمل ذبح را انجام و سپس دام را به محوطه خونگیری منتقل کرد. عمل خونگیری طی ۴ تا ۶ دقیقه طول کشیده و بخش عمده خون در همان دقایق اول تخلیه شده و بداخل حوض خونگیری می ریزد.

انواع روشهای بیهوش کردن دام قبل از ذبح شرعی در دنیا:

در کشتارگاههای بزرگ صنعتی به منظور مقید کردن و درد کمتر ، قبل از ذبح ، دام با استفاده از روشهای مختلفی بیهوش می شود. در شرع اسلام در صورتی می توان از این روشها استفاده کرد که صرفا حیوان بیهوش شود بعبارتی حیوان تلف نگردد و چنانچه ذبح انجام نشود، حیوان بتواند مجددا به حالت اولیه برگردد .

این روشها عبارتند از : شوک الکتریکی ، روش مکانیکی و روش پنوماتیکی( جریان هوای تحت فشار). روش مکانیکی صرفا برای حیواناتی مثل گاو و بوفالو مورد استفاده قرار میگیرند.این روش نبایستی نفوذ کننده باشد و منجر به شکستن و آسیب رساندن به سر گردد.جمجمه حیوان در این روش باید مورد بررسی قرار گرفته و در صورت شکستگی در طبقه بندی لاشه های حلال قرار نمی گیرد. روش پنوماتیکی با فشار هوا و باد در بعضی از کشتارگاهها برای تولید گوشت حلال مورد استفاده قرار میگیرد و در این روش فشار هوا از کانال آتلانتو- اکسیپیتال هدایت شده وحیوان را برای چند ثانیه بیهوش مینماید.

خوشبختانه در زمینه کشتار دام در مذاهب مختلف اسلامی تشابهات زیادی وجود دارد ، در اینجا بعنوان مثال ضوابط کشتار و ذبح شرعی دام در کشور مالزی اختصارا ذکر می گردد.

۱- جدا بودن محل کشتار حیوان حلال گوشت از حرام گوشت.

۲- انجام ذبح توسط فرد مسلمان و آموزش دیده و ذکر عبارت بسم ا… توسط ذابح

۳- زنده بودن حیوان قبل از کشتار

۴- بریده شدن نای و مری در زمان ذبح

۵- بریدن سرخرگ کاروتید و سیاهرگ جوگولار با برش عروق اصلی

۶- عدم بریدن طناب نخاعی و نبریدن کامل سر

۷- برش و ذبح باید یکباره صورت گیرد.

۸- تخلیه و خونریزی کامل

۹- تیز و برنده بودن وسیله ذبح

۱۰- عملیات کشتار حلال با برش در ناحیه گردن در منطقه قبل از Glotis در حیوانات واجد گردن طبیعی و بعد از Glotis در حیوانات واجد گردن بلند مثل شتر مرغ ، بوقلمون و شتر آغاز گردد.

۱۱- مواد و لوازم بسته بندی نباید از مواد خام و نجس تهیه شده باشد.

۱۲- کشتار و بسته بندی گوشت و فراورده های آن باید به روش کاملا بهداشتی صورت پذیرد.

۱۳- نشان گذاری با نشان حلال بر روی محصولات مورد تائید انجام پذیرد.

شوک زنی الکتریکی

این روش برای دامهای کوچک نظیر گوسفند ، بز ، شتر مرغ و طیور بعلت کوچکی مغز بخوبی کاربرد دارد. ولتاژ شوک در بیهوش کردن حیوان فوق العاده مهم است ، زیرا ولتاژ بالا باعث ایجاد اختلالات صرعی در دام شده و خون ریزی در دام را کا هش داده و دام بعلت مرگ مغزی تلف می گردد. به همین خاطر از ولتاژهای پائین با استفاده از ابزار خاص و در طرفین مغز برای بیهوش کردن حیوان استفاده می گردد.در مورد دامهای بزرگ نظر گاو شوک الکتریکی با ولتاژبالا ممکن است منجر به خونریزی عضلانی و یا اختلال نخاعی گردد. کشور های صادر کننده گوشت حلال به کشور های مسلمان نظیر نیوزیلند برای غلبه به این مشکل اقدام به ابداع روش تغییر یافته شوک الکتریکی موسوم به روش Wairoa process نموده اند که این روش شامل شوک الکتریکی صرفا در ناحیه سر حیوان بوده و چنانچه ذبح متوقف شود حیوان مجددا احیاء می گردد و قلب حیوان در این روش فعال است.این روش توسط مراجع اسلامی پذیرفته شده است و از مزایای آن ایمن بودن محیط کار برای کارگران می باشد.لازم به ذکر است که در روش Ranguiru system که روش دیگر ابداعی توسط کشور نیو زیلند است ، بعلت مرگ مغزی و ایست قلبی مورد تائید کشور های اسلامی نمی باشد ولی در کشور های غربی مورد استفاده قرار می گیرد.

مقید کردن و شوک الکتریکی در شتر مرغ:

با توجه به حساسیت شتر مرغ و امکان خطر و لگد زدن و جلوگیری از درد و آزار حیوان ، بایستی در ابتدا به نحو مناسبی مقید و با استفاده از شوک بیهوش گردد. این عملیات بایستی به گونه ای انجام شود که امکان در گیر کردن پای حیوان و مهار کردن آن وجود داشته باشد.( تله های v شکل).نکته حائز اهمیت در ذبح شتر مرغ این است که حیوان نیاید مدت زمان طولانی وادار به ایستادن شود و بلافاصله پس از مهار شدن شوک اعمال و ذبح انجام گیرد.شتر مرغ الزاما بایستی بصورت الکتریکی بیهوش گردد و بدین منظور ابزار شوک در طرفین سر قسمت زیرو پشت چشم ، بالا یا پائین سر قرار داده می شود.لازم بذکر است که برای بیهوش کردن دام قبل از ذبح شرعی در کشور مالزی از دو روش دیگر علاوه بر روش شوک الکتریکی بنامهای مکانیکی و پنوماتیکی استفاده می گردد که مورد تائید دپارتمان JAKIM [۱] (عالی ترین مرجع تائید کننده محصولات حلال در مالزی) می باشد.

۳) مقایسه زمان ، امپراژ و ولتاژ صحیح برای شوک الکتریکی شتر مرغ با سایر دامها

گونه		آمپر	ولتاژ	زمان ( ثانیه)
خوک		حداقل ۱.۲۵	حداکثر ۱۲۵	حداکثر۱۰ (واحد *EPS)
گوسفند / بز		۱-۱.۲۵	۷۵-۱۲۵	حداکثر۱۰ (واحد EPS)
طیور	مرغ گوشتی	۲	۵۰-۷۰	۵
طیور	بوقلمون	۲	۹۰	۱۰
شتر مرغ		۱.۵-۲	۹۰	۱۰-۱۵

بررسی اجمالی کشتار شتر مرغ و ارائه پیشنهادات برای عرضه گوشت بهداشتی شتر مرغ :

۲) ذبح و بسته بندی گوشت شتر مرغ در کشتارگاه صنعتی دام فساران اصفهان

متاسفانه اکثر کشتار شتر مرغ به شکل غیر رسمی و بصورت سنتی در مزارع پرورش شتر مرغ انجام می گیرد .با توجه به آمار بالای پرورش شترمرغ در کشور، برنامه ریزی جهت کشتار و فراوری محصولات تولیدی به روش کاملا بهداشتی و تحت نظارت مسئولین ذیصلاح بدیهی و اجتناب ناپذیر میباشد.با توجه به عدم صرفه احداث کشتارگاه اختصاصی شترمرغ و به لحاظ نوپا بودن این صنعت پیشنهاد میگردد از کشتارگاههای صنعتی دام موجود در این خصوص استفاده شود .بدیهی است با وجود تاسیسات مورد نیاز بر روی خط کشتار دام سنگین و حضورو نظارت مسئولین بهداشتی دامپزشکی وهمچنین ناظرین شرعی شرایط جهت تولید گوشت حلال و بهداشتی شترمرغ مهیا میباشد.ضمنا جهت حصول اهداف عالیه بهداشتی رفع نواقص احتمالی مورد نیاز میباشد.از جمله کشتارگاههای صنعتی دام کشور که در این زمینه گام برداشته است میتوان کشتارگاه صنعتی دام فساران اصفهان را نام برد،این مجتمع با دارا بودن تاسیسات صنعتی وظرفیت۲۰۰راس دام سنگین و۲۰۰۰ راس دام سبک، از معدود کشتارگاههای کشور بوده که در عرصه صادرات گوشت وفراورده های ان اقدام نموده وموفق به دریافت کد حلال نیز گردیده است.علیهذا با مرتفع نمودن نواقص احتمالی در مجموعه های صنعتی تبعا امکان بسته بندی و صادرات گوشت آن نیز میسر خواهد گردید ،.لذا در این زمینه پیشنهاد میگردد:

الف) به لحاظ حفظ بهداشت و تامین سلامت مصرف کتنندگان و جلوگیری و کنترل بیماریهای مشترک بین انسان و حیوان، بایستی کشتار شتر مرغ در مراکز کشتارگاهی و علی الخصوص مجموعه های صنعتی تحت نظارت مسئولین و بازرسین دامپزشکی و ناظرین شرعی مستقر در کشتارگاهها صورت پذیرد.

ب ) با توجه به مراحل گردش کارو عملیات کشتار دام سنگین مشتمل بر مراحل ۱۵ گانه : ورود دام به تله، شوک زنی،شگل نمودن وبستن قلاب به پای حیوان وانتقال به ریل، ذبح وخونگیری، قطع دستها، قطع پاها، پیش پوست کنی سینه ودستها و سر، پوست کنی، قطع سروشکافتن سینه، خارج کردن احشاءو اندرونه ها، شقه کردن، بازرسی دامپزشکی، توزین، شستشوی لاشه، انتقال به سردخانه ، بایستی شرایط و تاسیسات مورد نیاز برای پرکنی لاشه شترمرغ بعد از مرحله خونگیری و قبل از مرحله قطع پاها مهیا گردد.

ج) طراحی تله به شکل و ابعاد مناسب بدن شتر مرغ طراحی گردد.

د) حمل و نقل حیوان زنده در وسایل نقلیه مناسب که حداقل سطحی حدود ۰.۸ متر مربع برای حیوان فراهم سازد ، انجام گیرد.

ه ) اختصاص مکانی برای نگهداری حیوان قبل از بیهوشی و ذبح به قسمی که حیوان تحت استرس نباشد.

و) تهیه قلاب به ابعاد و تعداد مناسب .

ز) اختصاص شیفت کاری مناسب برای ذبح شتر مرغ و مجزا از سایر دامها

ح) پرداخت غرامت در خصوص لاشه های ضبطی شتر مرغ در کشتار گاهها

ط) برنامه ریزی جهت عرضه گوشت شتر مرغ بصورت بسته بندی در فروشگاههای مواد پروتئینی

ضمنا جلوگیری از کشتار در مزارع وبصورت غیر مجاز در جهت رسیدن به اهداف مورد اشاره اجتناب ناپذیر میباشد.

ی) لزوم استقرار سیستم GMP [۱] و HACCP [۲] در کشتارگاههای صنعتی

در بسیاری از کشور های پیشرفته و در حال توسعه HACCP بعنوان بهترین و کارآمد ترین ابزار مدیریت بهداشتی به رسمیت شناخته شده و به سمت اجباری کردن آن به ویژه در صنایع گوشت پیش می رود. انتشار سند انجمن استاندارد های بهداشتی مواد غذائی ( کدکس) در باره HACCP موید این ادعا است که اصول این سامانه در سطح بین المللی پذیرفته شده است . دستور العمل EC/۴۳/۹۳ اتحادیه اروپا یکی از معتبر ترین دستور العمل هاست که از همه تولید کنندگان مواد غذائی می خواهد تا سامانهHACCP را بکار گیرند. از آنجا که پیش از طراحی و اجرای سیستم HACCP باید :

الف) همه برنامه های پیش نیاز بطور اصولی و با سیستم مستقلی مستند شده باشد .

ب) همه برنامه های پیش نیاز موجود کاملا با مقررات و قوانین GMP و GHP همخوانی و مطابقت داشته باشد،

و با توجه به اینکه در حال حاضر اکثر کشتارگاههای دام صنعتی کشور دارای مشکلات جدی در زمینه GMP می باشند ، لذا به منظور نیل به اهداف مورد اشاره طراحی کشتار گاههای جدید و اصلاح کشتارگاههای موجود طبق اصول و قوانین GMP ضروری است.

منابع:

۱- Bibi, Faysal; Shabel, Alan B.; Kraatz, Brian P. & Stidham, Thomas A. (2006): New Fossil Ratite (Aves: Palaeognathae) Eggshell. Discoveries from the Late Miocene Baynunah Formation of the United Arab Emirates, Arabian Peninsula. Palaeontologia Electronica ۹ (۱): ۲A. PDF fulltext

۲- Clark, Bob. Ostrich Meat: Cooking Tips Canadian Ostrich Association. Downloaded ۲۰۰۷–۱۰-۱۷.

۳- Cooper, JC (1992). Symbolic and Mythological Animals. Aquarian Press, 170-71. ISBN 1-85538-118-4.

۴- Doherty, James G. (1974) Natural History Magazine, March 1974. The American Museum of Natural History; The Wildlife Conservation Society.

۵- Donegan, K (2002). Struthio camelus. University of Michigan Museum of Zoology. Downloaded ۲۰۰۷–۱۰-۱۷

۶- Clark, Bob. Ostrich Meat: Cooking Tips Canadian Ostrich Association. Downloaded ۲۰۰۷–۱۰-۱۷.

۷- Cooper, JC (1992). Symbolic and Mythological Animals. Aquarian Press, 170-71. ISBN 1-85538-118-4.

۸- Doherty, James G. (1974) Natural History Magazine, March 1974. The American Museum of Natural History; The Wildlife Conservation Society.

۹- Donegan, K (2002). Struthio camelus. University of Michigan Museum of Zoology. Downloaded ۲۰۰۷–۱۰-۱۷

۱۰- FAO/WHO .Global Froum of food safety regulators.Marrakech,Morocco, 28-30 Januery 2002.

۱۱- General guidelines for use of the term “HALAL “.CAC/ GL.24.1997.