عبدالرضا دغاغله

مسئول دفتر نمایندگی ولی فقیه

در اداره کل دامپزشکی خوزستان

چکیده:

در این مقاله به نقش تغذیه ای بسیار مهم مصرف ماهیان حلال از لحاظ یافته های علمی و همچنین به  اهمیت خوردن ماهی و آثار آن از منظر قرآن و روایات اهل بیت(ع) به عنوان مقدمه اشاراتی شده است. گزاره های فقهی (موضوعات و احکام )مربوط به آبزیان در این مقاله مورد مداقه قرار گرفته اند. با جدا سازی عنوان ماهی (سمک) و پولک (فلس) و میگو (روبیان) و  کاوش این سه از لحاظ عرفی و علمی و خصوصا کار تحقیقی در خصوص فلس در انواع آبزیان و کارشناسی انواع سخت پوستان و شباسایی اختلافات علمی آنها ، حلیت و حرمت آبزیان شفاف و متقن بیان شده است.  

عناوین:

–         نقش تغذیه ای ماهیها از منظر علمی

–         اهمیت ماهی در اسلام

–         ملاک حلیت و حرمت آبزیان در فقه شیعه

–         کارشناسی پولک و ماهیان دارای پولک

–         تصاویری از انواع فلس ها

–         آشنائی با میگو و تاریخچه پرورش آن در جهان

–         طبقه بندی سخت پوستان

–         بیان اختلافات انواع میگوها و خرچنگ ها

–         حکم فقهی خوردن میگو

–         تصاویری از انواع میگو و خرچنگ ها

نقش تغذیه ای ماهیها از منظر علمی:

بطور کلی نقش آبزیان درتغذیه انسان ازگذشته های دور کاملاَ مورد توجه ومشخص بوده واین نیاز باتوجه به افزایش روزافزون جمعیت جهان وفقر پروتئینی که برآن حکمفرماست روزبه روز چشمگیرترمیگردد. باعلم به اینکه رشد جمعیت درکشورما تقریباَ ۷/۳رصد ودردو سال ، قریب به دومیلیون نفر میباشد، استفاده ازمواد پروتئینی باارزش گوشت ماهی که میتواند ۲۰% ازمجموع پروتئین حیوانی مورد نیازراتامین کند، از اهمیت بیشتری برخوردار است، زیرادربین پروتئین های حیوانی، ماهی وسایر آبزیان دارای ویژگیهای خاصی ازنظر تغذیه میباشند، بطوریکه تقریباَ حاوی تمامی اسیدهای آمینه ضروری بوده ،هضم و جذب گوشت ماهی گاهی تا۹۹% نیز میرسد.

بعلاوه ازنظر مواد معدنی مانند فسفر،کلسیم ،ید،فلوئور وسایر میکرو المانها غنی بوده وسرشارازانواع ویتامین هاست .ضمن اینکه ۸ درصد چربی موجود درآن ازاسیدهای چرب غیراشباع وسبک تشکیل شده که علاوه براینکه تامین کننده اسیدهای چرب ضروری  مصرف آن درابتلا به بیماری ارترواسکلروز عروق عملا سهمی نخواهد داشت.

باتوجه به مطالب فوق روز بروز مصرف ماهی وفرآورده های آن در تمام کشورهای جهان به ویژه کشورماایران افزایش یافته ودراین ارتباط میزان استحصال ماهی نیزاضافه شده، ولی هنوز تانسبت متوسط سرانه مصرفی مخصوصا درکشور ما فاصله زیادی وجود دارد.کشورما با داشتن۹۰۰کیلومتر مرزآبی درشمال و ۱۸۰۰کیلومتر درجنوب ونیز امکانات وسیع درداخل کشور درسال ۶۵موفق به صید ۱۵۰هزارتن ازآبزیان گردید که ۱۲۰هزارتن درجنوب ،۱۰هزارتن درشمال و۲۰هزارتن ازآبهای داخلی واستخرهای پرورشی شده است. این درحالی است که براساس آمارهای اعلام شده میزان ذخایر بالقوه موجود درآبهای ایران به شرح ذیل است.

۱-دریای مازندران :ماهان خاویاری ۳میلیون تن،ماهیان استخوانی ۱۱میلیون تن ،ماهیان کیلکا ۱۰۰میلیون تن.

۲-خلیج فارس ودریای عمان :ماهیان حلال گوشت ۱۸۵میلیون تن، غیرحلال گوشت ۴۴میلیون تن ومیگو ۴میلیون تن.

۳- آبهای داخلی:دارای ظرفیت درحدود ۱۰۰میلیون  تن میباشند.

اهمیت ماهی دراسلام :

الف )قرآن کریم :

درسوره نحل آیه ۱۳آمده: ((هوالذی سخر البحر لتاکلوا منه لحما َطریا َ))

اوکسی است که دریا رامسخر(شما)کرد تاازآن گوشت تازه بخورید.

نکته ها:

۱-در((هوالذی)) خداوند برخلقت مباهات می کند.

۲-در((سخر)) خداوند دریاها راذلیل انسان ساخته وراه را برای سوارشدن برآب واستخراج نعمت های الهی وصید کردن انواع ماهی ها آسان کرده است .

۳-در((بحر)) خداوند دریا را به عنوان یک محل پرورش ویک انبار بزرگ ماهی معرفی نموده بصورتی که بشر برای پرورش این ماده غذایی باکیفیت و کمیت هیچ زحمتی نکشیده و هزینه ای پرداخت نکرده است.

۴- در خصوص ((لتاکلوا)) با توجه به سیاق آیه که درمقام امتنان وتشویق و دعوت به خوردن غذای باطراوت است ،مصداق کامل آن ماهی پولک دار و میگو با شرایط خاص است .

۵- کلمه ((طریا)): اهمت وصف طراوت وقتی روشن تر میشود که به مقابل آن نیز توجه شود که خوردن گوشت مانده باشد .درگذشته رایج بود که ازگوشت به صورت قدید (خشک شده ) استفاده میکردند که مطلوبیت چندانی هم  نداشت . شیخ حر عاملی (ره) درکتاب اطعمه وسائل الشیعه بابی تحت عنوان کراهت خوردن قدید منعقد کرده وروایات زیادی نیز نقل نموده است .

امروزه گوشت مانده را بصورت منجمد نگهداری میکنند، اما صاحب نظران علم تغذیه خوردن آن رانیز سفارش نمی کنند زیرا آنان براین باورند که گوشت بعد ازانجماد، قسمت عظیمی از کیفیت و مواد غذایی خود را ازدست میدهد. لذا تامدت معینی که درکتب علوم تغذیه آمده ، استفاد ه از آن را مجاز میدانند. .درحالیکه اگرماهی تازه مصرف شود بهترین غذا است .

ب) روایت معصومین(علیهم السلام) :

علاوه برقرآن روایات زیادی نیز ازناحیه معصومین (ع) رسیده که مسلمانان را به استفاده ارگوشت ماهی ترغیب نموده اند واین امر گویای توجه جدی معصومین(ع) ورهبران دینی ما به این منبع بزرگ پروتئینی است .

۱-    امام صادق (ع) فرمود: ((السمک الطری یذیب شحم العین))(وسائل الشیعه ج۱۷ص۵۴)

خوردن گوشت ماهی تازه سبب آب شدن چربیهای چشم است .

۲-  امام صادق (ع)فرمود: ((کان رسول الله (ص) اذا اکل السمک قال :اللهم بارک لنا فیه وابدلنا به خیرا َ منه)).(وسائل الشیعه ج ۱۷ باب ۳۶ ح۲)

هرگاه پیامبر(ص) ماهی میل می کرد، چنین می فرمود :خدایا خوردن ماهی را بر ما گوارا فرما وآن رابرای ما تبدیل به بهتر گردان.

۳- امام موسی کاظم (ع)می فرمایند : ((علیکم بالسمک، فان اکلته بغیر خبز اجزئک وان اکلته بخبز امرئک)) (وسائل الشیعه ج۱۷ باب ۳۶ ح۳)

برشما باد خوردن ماهی ،اگر ماهی رابدون نان بخورید شمارا کفایت می نماید واگر آنرا بانان بخورید گوارای وجودتان باشد

۳-  کتب بعض اصحابنا الی ابی محمد(ع)، یشکوا الیه دما و صفراء ،و قال:اذا احتجمت هاجت بی الصفراء و اذا اخرت الحجامه اضر بی الدم ، فما تری فی ذلک؟ فکتب(ع): احتجم وکل علی اثر الحجامه سمکا طریا کبابا . قال : فاعدت علیه المسئله ، فکتب الی: احتجم و کل علی اثر الحجامه سمکا طریا کبابا بماء و ملح. قال: فاستعملته فکنت فی عافیه و صار غذائی.(وسائل الشیعه ج۱۷ باب ۱۷ ح ۴)

یکی ازاصحاب حضرت نسبت به بیماری خون و صفراء اظهار ناراحتی کرد و جهت مداوا خدمت آن حضرت نوشت که راه درمان چیست؟ و اظهار داشت : زمانی که حجامت میکنم بیماری صفرا خوب میشود و هر وقت حجامت تاخیر می افتد آن ناراحتی مرا اذیت میکند، چه دستوری برای علاج این بیماری می فرمایید؟

    حضرت درجواب نوشتند: حجامت کن وبعد از آن ماهی تازه به صورت کباب بخور .سپس مجدداَ  مسئله رابه محضر امام ارجاع دادم. باز هم برایم نوشتند: حجامت کن وبعد از آن ماهی تازه به صورت (کباب شده) با آب ونمک بخور. من این دستور راانجام دادم و عافیت پیدا کردم واین غذای من شد.

ملاک حلیت و حرمت آبزیان در فقه شیعه:

فقهاء شیعه اتفاق نظر دارند که حلیت حیوانات آبزی دارای دو ملاک است.

۱-    عنوان ماهی (سمک) بودن بر آن صدق کند.

۲-    فلس داشته باشد.

پس چنانچه حیوان آبزی، ماهی نبوده ولی دارای فلس باشد، حلال نخواهد بود. کمااینکه اگر ماهی بوده ولی فلس نداشته باشد، باز هم خوردن آن حرام خواهد بود مگر در خصوص میگو که نص خاص وجود دارد.

قال صاحب الجواهر:( لا ینبغی الوسوسه فی الحکم المذکور خصوصا فی مثل هذا الزمان الذی کاد ان یکون من ضروری المذهب). تشکیک در این حکم خصوصا امروزه که نزدیک است از ضروریات مذهب شیعه بحساب آید ، شایسته نیست.

۱-   عنوان ماهی (سمک):

در قرآن کریم بطور صریح از ماهی با دو کلمه (حوت) پنج بار و (نون) یک بار یاد شده است و کلمه (سمک) بکار نرفته است.اما در روایات اهل بیت (ع) بسیار استعمال شده است.در کتب لغت نون به حوت و حوت هم به سمک معنا شده ، و تساوی مفهومی دارند.البته در بعضی از آنها حوت به ماهی با وصف بزرگ بودن اطلاق شده است.

ویژگی های کلی ماهی ها:

۱-     دارای ستون فقرات و در آب زندگی می کند.

۲-    دارای باله زوج وفرد غضروفی یا استخوانی و دم پهن در انتهاء می باشند.

۳-    شکل بیضوی (دوکی شکل) دارد.

۴-    با آبشش تنفس میکنند.

۵-    تنوع زیادی در رنگ دارند و اکثرا دارای فلس اند.

۶-    بعضی در آبهای شیرین و بعضی در آبهای شور زندگی میکنند.

۷-    بعضی به طول cm۱ و بعضی تا m۱۵ طول دارند.

۸-    تنوع آنها را به ۲۷۰۰۰ نوع شمرده اند.

۹-    همگی خونسرد هستند.

ماهیان به سه گروه دسته بندی میشوند :

الف – ماهیان غضروفی :

دارای اسکلت غضروفی که شامل لامپریها ( دهان گرد ماهیان ) و کوسه ماهیان و سفره ماهیان میشوند . از ابتدایی ترین ماهیان و پست ترین مهره داران شناخته میشوند .

ب – ماهیان غضروفی – استخوانی :

دارای اسکلت غضروفی – استخوانی هستند که ماهیان خاویاری در این دسته طبقه بندی میشوند .

ج – ماهیان استخوانی :

اکثر ماهیان دارای اسکلت استخوانی هستند که شامل آزاد ماهیان –کپور ماهیان… میباشند.

۲- عنوان فلس:

نظر مراجع معاصر (حفظهم الله) در این باره مختلف است و به چند دسته تقسیم میشوند.

الف- عده ای قائل اند که منبع تشخیص عرف عام است ومکلف بایستی به عامه مردم مراجعه نماید و هر چه تشخیص دادند ، همان ملاک است.

ب- برخی دیگر قائل اند که منبع تشخیص در اینچنین موضوعاتی عرف خاص است و مراد از آن صیادان اهل خبره که دارای تجربه فراوانی هستند و انواع ماهی ها را بر اثر ارتباط نزدیک و زیاد بخوبی می شناسند. اگر این افراد شهادت دهند و مورد وثوق باشند ، کافی است.

ج- عده ای دیگر از فقیهان( حضرت امام خمینی- قدس الله سره- و آیت الله خامنه ای – حفظه الله – و آیت الله فاضل لنکرانی- علیه الرحمه- )نظر متخصصان و کارشناسان مورد اعتماد را ملاک قرار میدهند.

فلس در انواع ماهیها:

فلس در بعضی ماهیها سراسری است ،یعنی تمام بدن ماهی به استثناء سر را می پوشاند ،مثل ماهی کپور. فلس در بعضی ماهیها فقط در قسمتی از بدن دیده میشود،مانند شیر ماهی که فقط در ناحیه سینه فلس دارد ،یا ماهیان خاویاری که فقط روی باله دمی فلس دارند.فلس در بعضی ماهیها بمحض صید شدن توسط تور می ریزد، مانند ماهی صافی.

تعریف فلس یا پولک ( SCULES ):

بطور کلی قطعات شاخی یا استخوانی بوده که بوسیله لاپوست یا کوریون ایجاد میشود و رو پوست آنها را می پوشاند .

به عبارت دیگر فلسها از استخوانی شدن لایه زیرین ( کورین ) بوجود می آیند شبیه ناخن .

طرز قرار گرفتن فلسها را بر روی بدن ماهی می توان به طرز قرار گرفتن صفحات سفالی پشت بامهای منازل نواحی جنگلی تشبیه نمود  .

طبقه بندی فلسها :

۱-    فلس های غیر حقیقی :

۱-۱- دندان های پوستی (Dermal denticles):

دندان های پوستی، ساختمانی شبیه به دندان دارند. در تکس های قدیمی آنها را فلس پلاکوئید میگفتند، اما امروزه آنها را دندان های پوستی می نامند. دندان های پوستی بشکل پونس بوده ، قاعده آنها در پوست جایگزین و نوک بخش سوزنی شکل یا خار مانند آنها از پوست خارج و به عقب برگشته و نمایان مشوند و با کشیدن دست از قسمت دم به  سمت سر ، مانند زبری کاغذ سمباده احساس می شوند.

دندان های پوستی از سه لایه تشکیل میشوند. ۱- لایه خارجی (Enamel) : ساختمانی شبیه مینای دندان داردو بسیار سخت است. ۲- لایه میانی(Dentine) : ساختمانی شبیه به عاج دندان دارد. ۳- لایه داخلی (Pulp) :حاوی عروق و اعصاب می باشد.

دندان های پوستی از جهت اندازه بسیار ریزاند و با چشم غیر مسلح دیده نمی شوند. نتیجتا دندان های پوستی از لحاظ ساختمان و شکل و اندازه با فلس های حقیقی تفاوت دارد.

دندان های پوستی در کوسه ماهیان وجود دارند.

۲-    فلس های حقیقی :

۲-    ۱- فلس های لوزی شکل :

به شکل صفحات لوزی و نازک و شفاف و از شاخی شدن لایه کوریون بوجود می آیندو بافت مرده محسوب میشوند. فاقد هر سه لایه خارجی ،میانی و داخلی هستند اما دارای دوائر متحد المرکزاند که با مطالعه آنها ، میتوان عمر ماهی را تخمین زد وبا چشم غیر مسلح دیده میشوند. در اجداد تاس ماهیان یا ماهیان خاویاری یافت میشوند این فلس در تاس ماهیان کنونی بکلی محو شده و فقط در هلال بالائی باله دمی ، نوار فلس لوزی شکل محفوظ مانده است .

۲-۲- فلس های مدور یا سیکلوئیدی و شانه ای یا کتنوئیدی :

این فلس ها بطور کلی نازک و شفاف بوده واز شاخی شدن لایه کوریون بوجود می آیندو بافت مرده محسوب میشوند و فاقد هر سه لایه خارجی ، لایه میانی و داخلی میباشند . این فلسها دارای دوائر متحد المرکز هستند و از بررسی آنها می توان عمر ماهی را تخمین زد و با چشم غیر مسلح دیده میشوند.این فلسها در ماهیان استخوانی یافت میشوند.

آشنائی با میگو و تاریخچه پرورش آن در جهان

مقدمه :

            سخت پوستان Shell fish  شامل نرم تنان ،‌ Mollusks و کروستاسه آ Crustaceans میباشد .
نرم تنان خود شامل صدف خوراکی Oyster، حلزون های دوکفه ای و صدف های باریک که در داخل یک لاک  یا صدف سخت از کربنات کلسیم زندکی کرده و اغلب در یک نقطعه ثابت و بیحرکت می باشند . کروستاسه ها شامل میگو Shrimp، خرچنگ دریایی( Lobster )، خرجنگ دراز آب شیرین(cray fish)‌و خرچنگ گرد (crab) می شود وسطح خارجی بدن آنها از پوست کتینی سخت پوشیده شده که در سراسر بدن ادامه داشته و بوسیله تعدادی از حلقه های سخت که از طریق یک لایه خارجی نازک و قابل انعطاف که به یکدیگر متصلند ،‌شکل گرفته است . این لایه خارجی سخت ومحکم از نظررشد ظاهرا”‌یک مانع اساسی محسوب شده ،‌ولی با جدا شدن و افتادن تمام لایه خارجی سخت بدن در
دوره های منظم این مشکل برطرف گردیده ، بنحوی که زمانی که پوسته کاملا”‌جدا میگردد ، بلافاصله بدن با جذب آب از پوسته سریعا”‌رشد کرده و پس از متورم شدن ، با انباشتن و ذخیره سازی کلسیم درمدت کوتاهی و توسط باز جذب از پوسته که از چندین ساعت تجاوز نمیکند ،‌مجددا پوسته سخت تشکیل میگردد و لذا افزایش دفعات پوست اندازی Moulting رشد تامین میگردد.

میگوها جانورانی خونسرد هستند که مجموعه فعالیتهای فیزیولوژیکی آنها مطابقت با محیط آبزی دارد . درجه حرارات داخلی بدن با درجه حرارات محیط یکی است . بطور کلی میگوها در آب های کم عمق دریاها بین ۲۷ تا ۱۸۰ متری ودر خلیج فارس بین ۱۵ تا ۲۲ متری ودرمناطقی که از نظر طبقات تحت الارضی سست ونرم باشند . زندگی می کنند . طول بدن میگو از ۷ تا ۱۵ سانتی متر بوده که از دو طرف بهم فشرده شده و از دو قسمت سر
و سینه (Cephlothorox)‌که بهم چسبیده و متصل می باشد و قسمت شکمی یا دم تشکیل شده است قسمت سرو سینه شامل کاراپاس ، روستروم یا خار،‌چشم مرکب ، آنتن و آنتنک های کوچک ،‌پاهای حرکتی یا
پریوپودها و دهان که بین ماندیبولها قرار دارد،‌که بلافاصله به مری ومعده ختم میشود . قسمت سرو سینه از نظر غذائی فاقد ارزش است ومعمولاً پس از صید از بخش شکمی جدا میگردد . قسمت شکمی یا دمی شامل شش بند است که شامل قسمت عضلانی ، گوشتی و خوراکی میگو است وسطح خارجی آن از قطعات کتینی پوشیده شده
و درقسمت تحتانی وزیرین هرکدام پاهای شناگر یا باله های شنا بصورت برگ مانند وجود دارد . ضمنا” ‌انتهای
دم به دم بادبزنی یا باله پره ای ختم میشود که شامل تلسون یا خاردمی است . روده در سطح پشتی در داخل گوشت و زیر پوسته کتینی امتداد می یابد . از نظر جنسی میگوها دارای دوجنس نر وماده و از صفات جنسی خاریج متمایز برخوردارند. درزمان تخم ریزی میگوهای ماده ، کیسه اسپرم را ازمیگوی نر دریافت کرده و دراندام ماده خود ذخیره می کند .و وقتی که آماده تخم ریزی شد ، از کف دریا به سمت بالا شروع به شنای حلقوی
کرده و با حرکات شدید پاهای شناگر ،‌تخمک ها و کیسه های اسپرم را رها کرده و به لقاح خارجی کمک
می کنند . البته تخم ریزی در ۲ تا ۷ دقیقه معمولا”‌بین ساعت ۸شب و ۶ صبح انجام میگردد . هر میگو قادر
 است بین ۲۰۰۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰۰۰ تخم را در دریا رها سازد. معمولا”‌میگوها در طول سال تقریبا”‌ همیشه تخم ریزی داشته ، ‌ولی بیشترین مقدار آن در اوائل بهار و اواخر تابستان انجام میگیرد . تخم پس از خارج شدن وطی لقاح خارجی با تقسیم سلولی مراحل مختلفی از قبیل : ‌مرحله ناپلیوس ،‌مرحله زوآ‌، مرحله مایسیس و مرحله post larveaرا  نموده و پس از ۱۲۰ تا ۱۷۰ روز به مرحله بلوغ رسیده وروانه بازار می گردد . بطور کلی میگوها جانورانی ضعیف و کند ذهن می باشند ودرخارج از آب بسرعت و درظرف کمتر از ۴ دقیقه تلف می شوند . میگو نسبت به آب شیرین فوق العاده حساس بوده وادامه زندگی در آن برایش مقدور نیست . از نظر غذائی همه چیز خوار ornivorous است وبرحسب مراحل رشد از فیتوپلانکتون ،‌جلبک ها ،‌دیاتومه ها ،‌لارو نرم تنان ،‌صدف ها و کرم های گرد تغذیه می کند . عمر آنها معمولا”‌۱۲ تا ۲۵ ماه است و رنگ بدن میگو در بین اعضاء‌ یک گونه هم ثابت نبوده و بسته به شرایط محیط از قبیل :‌درجه حرارت ،‌درجه شوری ،‌نوع غذای مصرفی ،‌رنگ محیط و ابتلاء ‌به بیماریهای مختلف ممکن است تغییر کند.

پراکندگی میگوها و مناطق زیست :

میگوها گسترش جهانی داشته ودر دریاها ،‌آبهای شور و شیرین از نواحی استوائی تا مناطق قطبی یافت می شوند . اکثر گونه های دریائی در آبهای کم عمق ، یا نسبتا”‌نیمه عمیق و عموما”‌بصورت دسته جمعی زندگی میکنند . روزها در بستر و زیر رسوبات کف دریا مخفی شده و شبها برای شکار طعمه از پناهگاه خارج می شوند . بهمین دلیل صیادان در بیشتر مناطق دنیا شب هنگام جهت صید میگو به دریا می روند .

 ازنقطه نظر مکان
زیست سه گروه میگو در آب وجود دارد :

۱- گونه های موجود در آب سرد وشور معمولا”‌میگوهای شمال میگویند و ارقام عمده صید این نوع میگوها عمدتا”‌مربوط به تولید میگوی اروپا است ودرنواحی آلاسکا ،‌کانادا ،‌ شمال ژاپن ،‌آمریکا ،‌اروپا شمالی و غیر ه صید می شود .

۲- گونه های موجود در آب گرم و شور یا میگوهای حاره ای که بخش اعظم میگوهای را تشکیل می دهد که
وارد بازار تجارت جهانی می شود . این نوع میگوها در آبهای ساحلی خلیج فارس ، بخش جنوبی ایالات متحده آمریکا سواحل غربی آفریقا ،‌آمریکای مرکزی و نواحی شرقی وغربی سواحل آمریکای جنوبی و آسیا جنوب شرقی یافت می شوند.

۳- گونه های موجود در آب شیرین که اکثرا”‌ از رودخانه ها و دریاچه ها به نواحی استوائی و گرمسیری می آیند ،‌غالبا”‌در همین نواحی رشد کرده و بزرگ می شوند ،‌ودرتجارت جهانی از اهمیت چندانی برخوردار نمی باشند.

میگوهای خلیج فارس:

امروزه منابع عظیم آبی ،‌علاوه بر تامین بخشی از نیاز غذائی کشور های پیشرفته ،ا‌ر نظر اقتصادی و سیاسی نیز اهمیت ویژه ای یافته است . کشور پهناور ایران با حدودد۲۷۹۲ کیلومتر مرز  آبی در جنوب وشمال جزء معدود کشورهائی است که از این نعمت سرشار الهی برخوردار است . دریای عمان و خلیج فارس این آبراه سرشار از مواهب خدادادی ،‌با مساحتی حدود ۲۳۹۰۰۰ کیلومتر مرز آبی حدود ۱۸۰۰ کیلومتر از دماغه گواتر
آغاز و تا اروند رود ادامه یافته است . آب رودخانه های دجله وفرات و کارون به آن می ریزد و عمق سواحل آن از ۲۰ متر تجاوز نمیکند واز اهمیت ویژه ای جهت صید میگو برخوردار است . 

از انواع میگوهای خلیج فارس می توان گونه های مشهور زیر را نام برد:

۱-      میگوی صورتی                                  Penaeus  semisulcatus               

۲-      میگوی هندی                                   Panaeus  indicus

۳-      میگوی موزی                                   Penaeus  merguiensis    

۴- میگوی سفید                                    Metapenaeus  affinis

۵- میگوی خنجری                                   Parapenaopsis  stylifera

گونه میگوی صورتی بالغ بر ۸۰% صید صنعتی ناوگان صیادی خلیج فارس را تشکیل می دهد و گونه های میگوی هندی و موزی نیز جزء‌گونه های غالب صید در دریای عمان و تنگه هرمز به شمار می روند . بنابراین بیشتر کارهای تحقیقاتی ایران بر روی این ۳ گونه استوار است .

تاریخچه پرورش میگوی در جهان :

قدمت پرورش میگو نسبتا”‌طولانی است ،‌اما پرورش تجارتی آن به سالهای نخست دهه ۱۹۶۰ میلادی وبه کشور ژاپن برمی گردد. ودر کشور آسیای جنوب شرقی از قبیل :‌تایلند ،‌فلیپین ،‌اندونزی ،‌سنگاپور ،‌مالزی،‌هند ،‌کشورهای مکزیک ،‌پاناما،‌کاستاریکا،اکوادور،‌پرو پرورش میگو رشد سریع یافته است . درایران نیز حدود ۱۱سال است که پرورش میگو شروع شده و سایتهای بسیار بزرگی در استانهای خوزستان ،‌بوشهر ،‌هرمزگان و سیستان وبلوچستان آمده است .

شکوفائی فراوان دراین صنعت به دلائل زیر می باشد:

۱-      وجود پروتئین سرشار و مواد معدنی بی نظیر در گوشت میگو.

۲-      کوتاه بودن زمان تکثیر و پرورش و امکان تولید پست لارو به تعداد انبوه.

۳-      تقاضای روزافزون جهانی برای مصرف مواد پروتئینی .

۴-      ارز آور بودن فروش لارو زنده و میگوی بالغ

طبقه بندی میگوها:

فرمانروا: جانوران ……………………………………………………………………………….. kingdom : Animalia

شاخه بند پایان………………………………………………………………………………. Phylum: Arthropoda

زیرشاخه: سخت پوستان………………………………………………………………..  Sub phylum:Crustraca

رده: سخت پوستان عالی……………………………………………………………………  Class:Malacostraca

راسته :ده پایان……………………………………………………………………………………. Order: Decapoda

راسته ده پایان ( (Decapodaشامل خرچنگ دریایی (lobster) ،خرچنگ دراز آب شیزین (cray fish) ،خرچنگ گرد (crab)و انواع میگوها (shrimp) می باشدو از زیر راسته (infra order) از هم جدا می شوند.

چند تفاوت اصلی بین انواع میگوها وخرچنگ های دراز آب شیرین وشور و گرد وجود دارد که عبارتنداز:

۱-    پاها در میگوها شکمی ولی در خرجنگ هاجانبی هستند.

۲-    بدن میگوها بصورت جانبی فشرده شده در حالیکه بدن خرچنگ ها از بالا و پایین فشرده شده است.

۳-  درمیگو ها پنج جفت پای شناگری کاملا تکامل یافته که با آنها شنا میکند در حالیکه در خرچنگ ها تکامل یافته نیست لذا با پنج جفت پاهی راهرونده روی کف آب راه میروند.

۴-  پوسته خارجی در میگوها نرم ، نازک، شفاف و بیشتر خاکستری رنگ در حالیکه در خرچنگ ها سخت، قطور و کدر میباشد.

۵-  معمولا خرچنگ ها دارای دو چنگال بزرگ در جلو، مگر در لابستر خاردار(Spiny lobster) که بجای آنها دو شاخک بلند دارد ، هشت پا راهرونده و دمی کشید که با آن شنا میکنند ، هستند.

۶-    از جهت اندازه میگو ها نهایتا تا ۲۳cm طول پیدا می کننددر حالیکه اندازه خرچنگهای دراز تا بیش از یک متر هم میرسد.

۷-    صیادان جنوب به میگو های بزرگ ومولد شاه میگو می گویند.

* پس از جهت علمی و کارشناسی تحقیقاَ خرچنگ دریایی وخرچنگ دراز آب شیرین  از انواع میگوها محسوب نمی شوندو فقط در راسته ده پایان (Decapoda) با هم مشترک اند.

حکم فقهی خوردن میگو:

خوردن میگو به اتفاق همه فقهای شیعه حلال است و اختلافی چه به لحاظ نص و چه به لحاظ فتوی وجود ندارد. اگرچه بظاهر ماهی محسوب نمیشود، لذا فراوان از اهل بیت (ع) سوال می شود حکم خوردن آن چیست؟

ذیلا دو مورد ذکر میشود:

۱-  قال یونس: قلت لابی الحسن (ع) جعلت فداک ماتقول فیه اکل الاربیان ؟ فقال لی: لا باس بذلک،والاربیان ضرب من السمک  (وسائل الشیعه ج ۲۴ ص ۱۴۱)

۲-   محمد بن جمهور عن ابی عبد الله (ع) :انه سئل عن الاربیان ،وقال: هذا یتخذ منه شئی یقال له الربیثا فقال:کل، فانه جنس من السمک ، ثم قال: اما تراها تقلقل فی قشرها(وسائل الشیعه ج۲۴ ص ۱۴۲ ).

در این روایت دو نکته قابل توجه است :

۱-    میگو نوعی ماهی است (الاربیان ضرب من السمک ).

۲-    میگودارای فلس است ،بزرگ که باچشم دیده میشود (اما تراها تقلقل فی قشرها ).  

انواع میگوها

خرچنگ گرد

 لابستر

لابستر