بسمه تعالی
بررسی مقایسه ای اثرات روحی روانی کشتار بر روی کارگران سر بر در کشتارگاه های مرغ
نویسندگان : جلیل جلالی [۱] رضا امیر خانی [۲] فرهاد علیمرادی [۳] مسعود کتابی [۴]
چکیده
تامین نیازهای غذایی جمعیت رو به تزاید جامعه ، همواره نیازمند مشاغل و خدمات متنوع و جدیدی است که بتواند هماهنگ با افزایش جمعیت و همچنین افزایش تنوع در نیازهای غذایی موجبات رفاه نسبی جامعه را فراهم آورد ، کشتارگاه های مرغ به عنوان یکی از مراحل مهم و حیاتی در پروسه تامین نیازهای پروتئینی مردم یکی از صنایع منحصر به فرد از جهت ماهیت کاری و همچنین حساسیت های مترتب بر آن به شمار می رود ، در این بین نقش کارگران » سر بر » در این کشتارگاه های مرغ ، نقش بر جسته و مهمی به شمار می رود چرا که در صورتیکه موازین شرع مقدس از طرف این کارگران در هنگام کشتار مرغ رعایت نگردد بنا به آموزه های دینی ، اثرات وضعی ناگواری را بر روند معنوی جامعه خواهد گذارد و از طرف دیگر نفس کشتار موجود زنده نیز به عنوان یک شغل می تواند اثرات نامطلوبی را از ابعاد روحی روانی بر کارگر سر بر وارد نماید. این مقاله با هدف تاثیرات این شغل بر شاغلین آن به نگارش آمده است .
بدین ترتیب که با بررسی گروه نمونه توسط پرسش نامه و انتخاب گروه شاهد و بررسی آن با همان پرسش نامه مقایسه ای بین گروه شاهد و نمونه انجام داده که نتایج آن نشان دهنده بعضی تاثیرات روحی روانی در این شغل می باشد که به نظر می رسد با توجه به محدودیت های موجود در این پژوهش و همچنین نتایج آن پژوهش های گسترده تری در این خصوص ضروری به نظر می رسد تا از این طریق ابعاد این مهم هرچه بیشتر و بهتر برای دست اندرکاران امر کشتار طیور روشن و مبرهن گردد
واژه های کلیدی : سربر ، تاثیرات شغل و شاغل
مقدمه
رشد جهش وار جمعیت و به دنبال آن تامین نیازهای اولیه این انبوه از جمعیت موجبات پیدایش مشاغل متعددی در جامعه گردید. در زمان های نه چندان دور حتی در زندگی مدنی هم درصد قابل توجهی از نیازهای آحاد جامعه توسط خود خانواده ها تامین و تهیه می گردید و در این خصوص تامین مواد پروتئینی خانوار اغلب با پرورش دام و طیور در منازل و نهایتا کشتار و استفاده از گوشت آنان توسط خانواده عملی می گشت اما با رشد ناگهانی جمعیت، وابستگی خانوارها ابعاد گسترده تری یافت تا جایی که در مقطع کنونی حتی پخت و پز که با عنوان یکی از ابتدایی ترین فعالیت های یک خانواده مطرح است به تدریج جای خود را به استفاده از غذاهای آماده ویا سرو غذاها در رستوران ها و دیگر مراکز تهیه و توزیع غذا می دهد . و در همین راستا تهیه گوشت سفید و گوشت قرمز برای جامعه روستایی و شهری به عنوان نیازی که ناچار باید خارج از چارچوب خانوار تامین گردد مطرح می شود. که در این خصوص به جز پرورش دام و طیور برای تامین پروتئین حیوانی جامعه، بحث کشتار و مراحل پس از کشتار نیز مقوله ای است که باید به شدت مورد توجه قرار می گرفت چرا که به هیچ وجه کشتار سنتی یا خانگی تکافوی حجم بالای مصرف را ننموده و به جز آن ضرورت ابعاد نظارتی و بهداشتی آن نیز، لزوم استفاده از کشتارگاه های صنعتی چه در بخش دام وچه در بخش طیور را پیش از پیش نمایان می ساخت. همانند هر صنعت دیگری که هم زمان با پیشرفت آن عوارض و حاشیه هایی را برای محیط و انسان به وجود می آورد . در بخش کشتارگاه های صنعتی نیز قاعدتا باید منتظر حواشی و عواقبی در خصوص ماهیت کشتارگاه ها باشیم علیرغم کراهت شرعی و انسانی که می توان برای شغل سر بری متصور شد اما به ناچار باید کارگرانی باشند که به این فعالیت و نیاز مهم همت گمارند و نیاز جامعه را برآورده سازند اما در عین حال باید به ابعاد روحی روانی و اجتماعی این کارگران هم توجه نمود و در صورت بروز اثرات سوء در این شغل اقدامات و تمهیدات مناسب را در این خصوص فراهم نمود که این مقاله درصدد است ضمن پژوهش مقایسه ی تاثیرات نسبی این شغل را در بین کارگران متصدی کشتار در کشتارگاه های مرغ نسبت به گروه دیگری از کارگران مشابه بررسی و نهایتا پیشنهادات ممکنه را در این خصوص ارائه نماید .
مواد و روشها
با توجه به تعداد اندک کارگران متصدی کشتار مرغ در مقایسه با دیگر کارگران حجم نمونه تعداد کل این کارگران تعیین گردید و با استفاده از روش پژوهشی case-control به همان تعداد نیز به عنوان کارگران شاهد انتخاب گردید ، پرسش نامه ابزار پژوهشی بود که در آن علاوه بر مشخصات دموگرافیک ۱۶ سوال نیز در خصوص ابعاد شخصیتی ، رفتاری و اجتماعی سربران در آن مطرح شده بود. انحصار شغل سربری در بین شاغلین کشتارهای مرغ اگرچه حجم نمونه را برای این پژوهش محدود می نمود اما در عین حال به دلیل اختصاصی بودن این شغل، نتایج از اطمینان بیشتری برخوردار می شد. همچنین اعتمادی که کارگران نمونه و شاهد به پرسشگران در طول تحقیق داشتند عامل دیگری برای اطمینان بخش بودن پاسخ آنان به پرسشگران بود. با توجه به میانگین سن کارگران سربر همچنین سابقه کاری آنان، میانگین سنی شاهد بین ۳۲-۲۳ سال و میانگین سابقه ی کار آنان ۴ سال در نظر گرفته شده است.
یافته های پژوهشی
اگرچه به دلیل حجم کم نمونه ها ( به دلیل کم بودن نفرات سربر ) نگرانی از منطقی نبودن نتایج وجود داشت اما چنانچه در بخش قبل توضیح داده شده همین حجم کم نیز گویای واقعیاتی از این شغل و همچنین اشتغال در کشتارگاه ها می باشد ، در یک دید کلی تفاوت فاحش و فاصله داری فی مابین کارگران متصدی کشتار و دیگر کارگران به جز در چند مورد مشاهده نگردید و این بیانگر این واقعیت است که به دلیل ماهیت کار در کشتارگاه ها شرایط تقریبا یکسان و یکنواختی بر کلیه شاغلین ( منظور در سالن اصلی کشتار می باشد ) حاکم می باشد اما از نکات جالب دریافته های این پژوهش این بود که در ۸۰ درصد نمونه ها ( کارگران سربر ) احساس شادی در زندگی نداشته اند و در بین کارگران شاهد این میزان صفر درصد می باشد (۱۰۰% احساس شادی در زندگی داشتند) و یا در مورد تفریح چهل درصد کارگران نمونه ، اهل تفریح و گردش بوده اند و اما در مورد کارگران شاهد این میزان ۱۰۰ درصد می باشد. در پاسخ به سوالی که غمگین ترین حادثه در طول زندگی چه بوده است ۶۰ درصد از شاغلین گروه نمونه حادثه ای را به یاد نداشته اند اما در مورد شاغلین شاهد این میزان ۴۰ درصد بوده است . احساس نسبت به طبیعت در شاغلین نمونه ۶۰ درصد خنثی و ۴۰ درصد زیبا و در شاغلین شاهد این میزان به ترتیب ۴۰ درصد خنثی و ۶۰ درصد زیبا بوده است . در ۸۰ درصد موارد کارگران نمونه معمولا گریه نمی کنند اما این مورد در بین کارگران شاهد ۶۰ درصد می باشد . اختلاف خانوادگی در بین کارگران نمونه ۲۰ درصد شایع بوده و در بین کارگران شاهد صفر گزارش شده است . مصرف داروی مستمر ( به خصوص آرام بخش ها ) در کارگران نمونه ۶۰ درصد موارد و در کارگران شاهد صفر بوده است . استعمال دخانیات در دو گروه مشابه بوده و در مورد اعتیاد نیز احتمالا محضورات اخلاقی و شغلی مانع از بیان واقعیات در دو گروه بوده است و اما شاید جالب ترین نکته دریافته های این پژوهش، این که ۲۰ درصد از پرسش شوندگان در گروه نمونه از کار خود رضایت نداشته اند و ۸۰ درصد آن رضایت داشته اما در گروه شاهد ۶۰ درصد به صورت متوسط رضایت شغلی داشته و ۴۰ درصد نیز نا رضایتی از شغل خود را ابراز داشته اند.
بحث و نتیجه گیری
اگرچه در بخش قبلی عنوان گردید که اختلافات فاحشی فی مابین دو گروه در اغلب موارد مشاهده نگردید اما نباید این واقعیت را از نظر دور داشت که تاثیرات ناشی از شغل سربری باید به نحوی مورد توجه صاحبان کشتارگاه ها ، کارفرمایان و خود این کارگران قرار گیرد اینکه اکثریت کارگران سربر احساس شادی در زندگی نداشته اند و یا ۶۰ درصد آنان اهل تفریح و گردش نبوده اند و یا ۶۰درصد آنان احساس خنثی نسبت به طبیعت داشته اند موید آموزهای دینی ما مبنی بر کراهت اینگونه مشاغل می باشد و بدون شک مطابق یافته های این پژوهش تصدی شغل سربری تاثیرات منفی را بر خلق وخوی معنوی این کارگران بر جای نهاده است که با پذیرش این فرضیه تکالیف و وظایفی را بر دوش مسئولان کشتارگاه ها ، پیمانکاران ، دستگا ههای نظارتی اجرایی و همچنین خود این کارگران گذاشته تا به نوعی بتوانند تاثیرات سوء این شغل را تعدیل نمایند چرا که در غیر این صورت اولا به جهت ارزش های انسانی این کارگران به تدریج دچار یک زندگی خاص و با خلقیات خشک و احیانا خشن خواهند شد که حتما می بایست برای تغییر این وضعیت تمهیدات لازم اندیشه شود و ثانیا نهادینه شدن خلقیات خاص در کارگران سربر ، احتمالا عدم کیفیت درامر کشتار و موازین شرعی آن را در پی خواهد داشت که از این دیدگاه نیز وظیفه همگان است که با انجام اقدامات لازم موجبات تامین گوشت حلال و پاک را برای هموطنان فراهم آوریم به جز در مورد کارگران سربر ، همچنان که یافته های پژوهشی نیز نشان می دهد باید برنامه های علمی و قابل اجرایی مناسبی را جهت تعدیل تاثیرات سوء ناشی از شرایط سخت و خشن محیط کشتارگاه های مرغ به کار بست چرا که تحمل شرایط کشتارگاه های مرغ برای کارگرانی که در اوج جوانی در این کار اشتغال دارند اگرچه امکان پذیر و مقدور خواهد بود اما حداقل برای بعضی از کارگران حساس و مستعد بیماری و حادثه و همچنین برای عموم کارگران در دراز مدت اثرات ناگوار احتمالی را در پی خواهد داشت که وظیفه انسانی و اسلامی همه دست اندرکاران خواهد بود که برای رفع این معضل، چاره اندیشی نمایند .
پیشنهادات
بدون شک نیازهای فعلی جامعه در امر کشتار طیور و آن هم مطابق موازین شرع مقدس امکان حذف چنین شغلی در جامعه علیرغم کراهت آن میسور نمی باشد اما مطمئنا راه هایی برای تعدیل تاثیرات منفی این شغل بر شاغلین آن و بالطبع ارتقاء سطح کیفیت کشتار طیور و به دنبال آن رعایت هرچه بیشتر موازین شرع مقدس در آن وجود دارد در اولین گام گزینش خاص شاغلین در این شغل می باشد بی تردید نمی توان از هر نوع کارگری و با هر طرز تفکر و هر عقیده ای برای این امر مهم استفاده نمود و در گام بعدی آموزش های دقیق و مستمری است که شاغلین در این شغل باید قبل از شروع به کار ، و حین کار تحت آن قرار گیرند و نکته مهم بعدی دراین خصوص استفاده از طیفی از کارگران برای به عهده گرفتن این شغل می باشد به عبارت دیگر از کارگران چند پیشه باید در کشتارگاههای مرغ استفاده نمود که به صورات نوبه ای در مشاغل مختلف کشتارگاه های مرغ از جمله سربری اشتغال یابند. استفاده از مزایای خاص برای شاغلین در این شغل ، استراحت های اجباری حین کار، استفاده اجباری از تفریح ها و گردش های خانوادگی ، سفرهای زیارتی و همچنین انجام اجباری ورزش های مفرح به خصوص شنا می تواند از ابزار هایی باشد که بتواند تاثیرات سوء این شغل را تعدیل نماید و نیز مهم ترین نکته استفاده از خدمات مشاوره ای مذهبی ، روانشناسی و مدد کاری باید به صورت برنامه ریزی شده برای متصدیان کشتار طیور در نظر گرفته شود.
[۱] کارشناس مسئول بهداشت حرفه ای مرکز بهداشت شماره یک اصفهان
[۲] کارشناس بهداشت حرفه ای مرکز بهداشت شماره یک اصفهان
[۳] کارشناس بهداشت حرفه ای مرکز بهداشت شماره یک اصفهان
[۴] کارشناس بهداشت حرفه ای مرکز بهداشت شماره یک اصفهان
آدرس : خ ابن ابن سینا ضلع جنوبی بیمارستان امین ، تلفن تماس : ۴۴۵۹۰۲۱-۴۴۸۹۶۹۷-۰۹۱۳۳۲۸۵۶۷۰
