پرسشهای اصلی تحقیق:
۱ـ تبیین و تعریف رزق از دیدگاه اسلام چیست؟
۲ـ اهمیت رزق حلال در قرآن کریم و روایات اهل چگونه است؟
۳ـ اثرات رزق حلال چیست؟
۴ـ تأثیرات رزق حرام بر بدن و روح و روان انسان؟
۵ـ آیا غذای حرام نیز رزق انسان محسوب می شود؟
۶ـ غذای حلال چقدر برای کسب تقوی اهمیت دارد؟
۸ـ چه لزومی دارد که رزق حلال را از خداوند طلب نمائیم؟
۹ـ آیا تغذیۀ پاک و حلال در نوع عمل اثرگذار می باشد؟
«وکلوا مما رزقکم الله حلالاً طیباً و اتقواالله الذی انتم به مؤمنون»(مائده ۸۸)
پیشوایان معصوم ما(علیهم السلام) با گفتار، عمل و تشویق، همواره پیروان خود را به تلاش برای کسب روزی حلال سوق داده و حلال بودن را ویژگی لازم و دائمی رزق و روزی انسانها می دانند. اهمیت جایگزین کردن راه های حلال روزی به حدی است که امام صادق(ع) به یکی از اصحاب خود به نام«مصادف» می فرماید: یا مصادف! «مجالده السیوف أهون من طلب الحلال، شمشیر زدن و جنگیدن آسانتر از به دست آوردن روزی حلال است».
رزق به معنای بهره مندی است و از شئون رحمت پروردگار. خلق و رزق مانند رحمت الهی از صفات فعل خداوند محسوب می گردد و در معنای این کلمه نوعی بخشش و عطا خوابیده است. رزق به طور حقیقت جز به خدا منسوب نمی شود«ان الله هو الرزاق ذوالقوه المتین»(ذاریات آیه ۵۸)
به عارت دیگر رزق یعنی هر نعمتی که برای تأمین نیازمندی و رفع احتیاج در دسترس قرار گیرد مثلاً غذا برای دستگاه هاضمه رزق است زیرا که بدن به آن احتیاج دارد و بدون آن ادامه زندگی میسر نمی باشد و یا اینکه اعضاء انسان رزق محسوب می شوند چون اگر این نعمت از انسان سلب شود زندگی و آسایش او مختل خواهد شد.
آنچه انسان در راه حرام مورد بهره برداری قرار می دهد، رزق خدا نیست و نباید وسیلۀ معصیت را به خدا نسبت داد برای اینکه خود خدا معاصی بندگان را به خود نسبت نداده و تشریع عمل زشت را از خود نفی نموده فرموده:«قل ان الله لایأمربالفحشاء، اتقولون علی الله مالاتعملون» بگو خدای تعالی به عمل زشت امر نمی کند آیا علیه خدا سخنانی می گوئید که دلیل علمی بر آن ندارید ». (اعراف آیۀ ۲۸)
از اینجا روشن می گردد که هر انسانی که با حرام روزی می خورد سهمی و رزقی از حلال دارد برای اینکه ساحت مقدس خدای متعال منزه از آن است که رزق انسان را حقی ثابت برعهدۀ خود بکند آنگاه از مسیر حرام او را روزی دهد، و در عین حال او را از خوردن حرام نهی بکند و در آخرت هم عقاب بفرماید. و رزق رحمتی است از طرف خداوند متعال و همانطور که رحمت دو قسم است(رحمت عمومی و رحمت خاصه)رزق نیز بر دو قسم می باشد یکی رزق عمومی که عطیه عامه الهی است و تمام روزی خواران را در بقای هستی امداد میکند و قسم دوم رزق خاص است که در مجرای حلال واقع میشود.رزق خاص از مجرای حلال هم مقدر است همچنان که قرآن می فرماید.(سورۀ انعام آیۀ ۱۴۰)
و در اصول کافی جلد ۵ ص۸۰ حدیث یک از امام سجاد علیه السلام روایت آورده که گفت:« رسول خدا در حجه الوداع فرمود:آگاه باشید که روح الامین به قلبم انداخت که هیچ انسانی نمی میرد مگر وقتی که رزقش را تا حد کمال خورده و دیگر نزد خدا رزقی نداشته باشد.پس از خدا بترسید و در راه به دست آوردن رزق منحرف نشوید راه صواب را به دست گیرید و دیر رسیدن بهره ای از رزق شما را به نافرمانی خدا واندارد برای اینکه خدای تعالی رزق حلال را بین خلقتش تقسیم کرده و آنرا به طور حرام تقسیم ننموده و خلاصه آنچه را خدا تقسیم کرده رزق حلال است نه حرام پس هر کس از خدا پروا کند و خویشتن داری نماید رزقش از راه حلال خواهد رسید و هرکس پرده حرمت خدا را پاره نموده و رزقش را از غیر حلال بگیرد، رزق حلالش را به عنوان قصاص از او خواهند گرفت در نتیجه همان مقداری را که باید از حلال می خورد از حرام خورده و نه بیشتر با این تفاوت که حساب آنرا باید پس دهد».
انشاءالله در اهمیت این موضوع و تبیین آیات و روایات پیرامون آن بتوانیم گامی هرچند کوچک در مورد رزق حلال برداشته و با معرفتی بیشتر به آن بنگریم.
حوزه علمیه اصفهان ــ احمدرضا سالک
